قیام امام حسین(ع) در عاشورای سال ۶۱ هجری قمری بر محور استکبارستیزی و احیاء امر به معروف و نهی از منکر شکل گرفت و امروز اقامه این فریضه راه را بر بسیاری از بزهکاری ها صد می‌کند.
گویند پیرمردی که از عزاداران دسته جات شاخسی-واخسی بوده در بیابانی نزدیک شهر تبریز به سه زن سیاه پوش بر می خورد وقتی این سه زن را در بیابان مشاهده می کند آنها را سوار بر اتومبیل خود کرده و از ایشان سؤال می کند در این مکان دورافتاده چه می کنید و از چه زمان اینجا منتظر هستید؟
در گذشته عموما مراسم شبیه گردانی در میدان های مقابل مساجد و یا محوطه های وسیع محلات برگزار می شد که بعدها با ساخته شدن تکایا و مساجد برای برگزاری مراسم سینه زنی و زنجیرزنی مراسم شبیه خوانی نیز به آنجا منتقل شد.
برخی از منابع او و برادرش قاسم را از یک مادر و پدر دانستند و نقل کرده اند که ابوبکر از مادری ام ولد به نام نُفَیله یا رمله به دنیا آمد.
یکی از بزرگ ترین و با اهمیت ترین دستورات اجتماعی دین اسلام امر به معروف و نهی از منکر است که خداوند متعال به خاطر نقش موثر آن در زندگی انسان ها اجر زیادی هم برای آن در نظر گرفته است.
عاملی مشروعیت در عزاداری و سر گریه کردن بر امام حسین(ع) را قابل طرح دانست و گفت: باید به همه مخاطبان خود بگویید که علت گریه کردن و قدسیت این عمل چیست که شیعه و محبان امام حسین در ماتم آن حضرت اشک حزن و اندوه می ریزند.
بزرگترین تحریف عاشورا، این است که درس‌های نهضت حسینی، برای زندگی عزتمندانه و سبک زندگی حسینی و عاشورایی که سعادت انسان را تبیین می‌کند، برای مردم گفته نمی‌شود.
اعمال محرم الحرام، به استناد از مفاتیح الجنان از روز نخست نماز، روزه، خواندن زیارت عاشورا، صدقه دادن و … بیان شده است.
آیین سنتی حلواپزی که در دهه محرم یکی از سنن و نذورات اعم مردم اردبیل محسوب می‌شود و از شاخص‌ترین و قدیمی‌ترین آیین‌های مذهبی و سنت‌های دهه محرم است.
هر چند در سال‌های اخیر عزاداری سنتی و تاریخی اردبیل به ویژه در بازار تاریخی با حذف برخی از آداب و رسوم گذشته همراه بوده است اما همچنان اصالت این برنامه حفظ شده و بیش از هر زمان دیگر شاهد حضور گسترده مردم در استقبال این برنامه ارزشمند هستیم.
محرم در فرهنگ اردبیل علاوه بر تحول در شئون زندگی و حرکت‌های اجتماعی موجب ایجاد هنر خاص حسینی و اهل بیتی در معماری مکان‌های مذهبی در گذشته و امروز شده است.
با فرارسیدن ماه محرم و ایام سوگواری حسین بن علی (ع) دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت (ع) در شهرستان کوثر با نصب بیرق عزا بر سردرب مساجد ، تکایا ، اماکن مذهبی، منازل، میادین و معابر به سوگ می نشینند.
اولئاریوس شاهد عزاداری مردم در شهر اردبیل بوده است، وی می نویسد: «مراسم در میدان بزرگ شهر انجام می گرفت… اردبیل پنج خیابان اصلی بزرگ دارد و هر یک از آنها مختص به صنف معینی است. این اصناف هر کدام دسته ویژه جداگانه ای تشکیل داده اند و برای خود مداحان جداگانه ای دارند.
عزاداران حسینی در مسیر طولانی قطع درخت قارقارا تا محل کاشت دوباره آن در میدان مسجد جمعه شهر در حالی که درخت تنومند بر روی دوش آنها سنگینی می کند رجز خوانی کرده و با صدای بلند همراه با بغض و اشک از حضرت ابوالفضل (ع) علمدار کربلا طلب کمک می کنند.
یکی از زیباترین آداب عزاداری ترک ها در ایام محرم احترام دسته های عزاداری به هم دیگر بوده که متاسفانه این روزها در برخی موارد این سنت زیبا رنگ می بازد و برخی رقابت های بی اساس جای آن را می گیرد.
بر اساس یک سنت دیرینه در شهرستان نیر همزمان با دهه سوم ذیحجه مراسم عزاداری حضرت امام حسین (ع) در این منطقه آغاز می شود
دلیل اصلی شمع گردانی در بین ۴۱ مسجد، وجود ۴۱ مسجد در آن زمان اردبیل اعلام شده است.
امروز،آن قمر منیر و بی مثال علی دو مذاکره، پشت سر نهاده است.با دو مخاطبی که فاصلۀ دو بی نهایت از هم دارند.
هر مشعل، مأمور و خدمه ی ویژه ای داشت و هم او بود که قبل از غروب آفتاب، مشعل‌ها را با پارچه‌های کهنه و گاهی نیز با چوب و هیزم پر کرده و آماده می‌ساخت.